اختلال یادگیری

اختلال یادگیری و دیرآموزی

اختلال در یک یا چند فرآیند روانی پایه، که به درک یا استفاده از زبان شفاهی یا کتبی مربوط می شود.

دانش آموز با مشکل ویژه در یادگیری چه ویژگی هایی دارد؟

نشانه های اختلال یادگیری چیست؟

چند نوع است؟

دانش آموز دیرآموز یا مرزی چه ویژگی هایی دارد؟

تفاوت دیرآموزی و اختلال یادگیری چیست؟

افرادی چون آلبرت انشتِینِ فیزیک دان، ادیسون مخترع و مبتکر، اگوست رودین، مجسمه ساز بزرگ، ووپی گلدبرگ هنرمند سینما، چارلز اسکواب تاجر بزرگ، لئوناردو داوینچی نقاش و مجسمه ساز و بتهونِ موسیقی دان، همگی دچار اختلال یادگیری بودند.

مشکلات ویژه یادگیری

نارسائی های ویژه یادگیری، اختلال یادگیری، ناتوانی یادگیری و یا مشکلات ویژه یادگیری، همه عباراتی هستند بیانگر اختلال در یک یا چند فرآیند روانی پایه، که به درک یا استفاده از زبان شفاهی یا کتبی مربوط می شود و می تواند به شکل عدم توانایی کامل در گوش کردن، فکر کردن، صحبت کردن، خواندن، نوشتن، هجی کردن یا انجام محاسبه های ریاضی ظاهر شود.

این اصطلاح شرایطی چون معلولیت های ادراکی، آسیب دیدگی های مغزی، نقص جزئی در کار مغز، دیس ‌لکسی یا نارسا خوانی و آفازیای رشدی را در بر می‌گیرد. از سوی دیگر، اصطلاح یاد شده آن عده را که اصولا به واسطه معلولیت های دیداری، شنیداری یا حرکتی هم چنین عقب ماندگی ذهنی یا محرومیت های محیطی، فرهنگی یا اقتصادی به مشکلات یادگیری دچار شده اند را شامل نمی شود.

حدود ۸۵ تا ۹۰ درصد کودکان با مشکل ویژه در یادگیری، در زمینه خواندن با مشکل مواجه هستند. به علت عدم آگاهی از مشکلات ویژه این کودکان در یادگیری، معمولا آنان را به عنوان عقب ماندگان ذهنی یا کودکانِ تنبلی که برای یادگیری کوشش نمی کنند، و یا کودکان دیرآموز، می شناسند.

دانش آموز مرزی یا دیرآموز

دانش آموزان دیرآموز به دلیل ویژگی های شناختی خاصی که دارند از جمله افرادی هستند که به توجه و آموزش ویژه نیازمندند. این گونه دانش آموزان از نظر تعلیم و تربیت دیرآموز (slow learner) و از نظر روان شناسی، دانش آموزان مرزی (borderline students) نامیده می شوند.

تقریبا ۱۳ درصد دانش آموزان مدارس عادی دیرآموز هستند، از نظر بهره هوشی در محدوده ۷۰ الی ۸۵ قرار می گیرند و در گروه کودکان عقب مانده ذهنی قرار نمی گیرند.

تفاوت کودکان دیرآموز با کودکان دارای ناتوانی یادگیری

۱- دانش آموزان دیرآموز برخلاف دانش آموزان دارای ناتوانی یادگیری که از هوش عادی یا بالاتر از عادی برخوردارند دارای هوش متوسط پایین تا مرزی می باشند. بدین ترتیب نمره هوش دانش آموز دارای اختلال یادگیری، ۸۵ یا بالاتر از آن می باشد. در صورتی که نمره هوشی دانش آموز دیرآموز بین ۷۰ تا ۸۵ می باشد.

۲- دانش آموزان دیرآموز دارای کنش های شناختی پایین و ضعف در کلیه دروس نسبت به دانش آموزان هم سن و سال خود هستند. در حالی که دانش آموزان ناتوان در یادگیری دارای کنش های شناختی متوسط یا بالاتر بوده و معمولا در یک یا دو درس دارای مشکل می باشند.

۳- در دانش آموزان دیرآموز تفاوت چندانی بین پیشرفت تحصیلی و توانایی های آنها مشاهده نمی شود. در صورتی که کودکان مبتلا به اختلال یادگیری تفاوت قابل ملاحظه ای بین ظرفیت یادگیری و پیشرفت تحصیلی دارند.

مشکلات دانش آموزان دیرآموز

دانش آموزان دیرآموز معمولا در کلاس عادی و همراه دانش آموزان عادی با مشکلات متعددی مواجه می شوند که از جمله آنها می توان به موارد زیر اشاره کرد:

۱- در کلاس عادی معمولا معلم مجبور است روند تدریس را بر اساس توانایی یادگیری دانش آموزان عادی تنظیم کند که ناخواسته توانایی های خاص دانش آموزان دیرآموز کمتر مورد توجه قرار می گیرد. به همین دلیل اکثریت این دانش آموزان دچار شکست های متعدد تحصیلی می شوند.

۲- مشکل دیگر در ارتباط با سازگاری این دانش آموزان می باشد. معمولا این دانش آموزان در کلاس های عادی به عنوان افراد کودن و تنبل شناخته و معروف می شوند و از طرف دانش آموزان عادی مورد اذیت و تحقیر قرار می گیرند که بدین ترتیب به اعتماد به نفس و عزت نفس آنها صدمه وارد می گردد و در نهایت ارتباطات اجتماعی ناموفقی خواهند داشت.

۳- همچنین مشکل دیگر دانش آموزان مذکور این است که به دلیل این که اکثر خانواده های این دانش آموزان محروم و دارای فقر فرهنگی و محیطی می باشند، آنها در معرض مشکلات عاطفی قرار می گیرند.

۴- بالاخره اینکه اگر مشکلات یاد شده به قدری شدید باشد که دانش آموز دیرآموز توانایی مقابله و از عهده برآمدن آنها را نداشته باشد، وی مجبور به ترک تحصیل و یا انتقال به مراکز آموزشی دانش آموزان کم توان ذهنی می شود.

ویژگی های کودک ناتوان در یادگیری

– این کودکان مانند کودکان با نیازهای ویژه در بیشتر زمینه های رشدی و تحصیلی، کندی ندارند.

– آنها با دریافت آموزش های ویژه، مشکلات تحصیلی شان تا حدود زیادی برطرف می شود.

– احتمال نبودن غلبه طرفی در کودکان دارای اختلال یادگیری

– مشکلات مربوط به ناتوانی ادراک دیداری و شنیداری مانند: معکوس کردن حروف، جا انداختن و تکرار کلمات، عدم تشخیص صدای کلمات همسان

– مشکل در اختلال حسی یکپارچه مانند: دویدن، پریدن، بالا رفتن، بستن گره و بند کفش

– ناتوانی در توالی مانند: عدم توانایی در تعریف داستان به ترتیب، نوشتنِ ؟=۳+۱۶ به جای ؟=۳+۶۱

– ناتوانی در درک مفاهیم انتزاعی مانند: درک جوک، شوخی و یا مزاح

– مشکل در مدیریت زمان

– مشکل در حفظ و نگهداری توجه (حواس پرتی)

وی‍ژگی های دانش آموز دیرآموز

– از جمله ویژگی های شناختی دانش آموزان دیرآموز این است که دیر می آموزند و زود فراموش می کنند.

– آنها در قوای شناختی (ادراک، حافظه، دقت و توجه) متناسب با سن خود عمل نمی کنند. همچنین در یادگیری مفاهیم پیچیده نسبت به کودکان هم سن و سال خود مشکل دارند، لذا در تعمیم دادن و انتقال اطلاعات از یک موقعیت به موقعیت دیگر با مشکل روبرو هستند.

– دانش آموزان دیرآموز از نظر پیشرفت های تحصیلی به طور همیشگی و مداوم پایین تر از سطح عادی کلاس قرار می گیرند.

– از نظر اجتماعی، در مهارت های ارتباطی، پایین تر از همکلاسان عادی عمل می کنند و معمولا تعلق به خانواده های محروم و دارای فقر فرهنگی و محیطی دارند.

– دانش آموزان دیرآموز ویژگی خاص جسمانی ندارند و در این زمینه پایین تر از افراد عادی قرار ندارند.

– این کودکان از نظر مهارت های حرکتی عمده (مثل راه رفتن، پریدن، غلتیدن و …) تفاوت معنی داری با همسالان خود ندارند، اما از نظر مهارت های حرکتی ظریف (مثل هماهنگی چشم و دست، لی لی کردن و …) کندی محسوسی دارند.

– از جمله ویژگی های روانی و عاطفی آنها می توان به انگیزه ضعیف برای پیشرفت، اعتماد به نفس پایین، احساس عدم خود ارزشمندی و نگرش منفی نسبت به خود اشاره کرد.

برنامه ویژه آموزشی برای کار با کودک ناتوان در یادگیری

۱- بهره گیری از روش های چند حسی:

به کار گیری همه حواس در جریان یادگیری برای درک بهتر مطالب و تعمیم مطالب از یک موقعیت به موقعیت دیگر، مانند: 1)- روش تعقیب حسی فرنالد 2)- روش سینا با ۹۷ کلمه و ۴۳ صدا

۲- آموزش خودکنترلی:

شامل خود نظارتی، خود ارزیابی و خود تقویتی می باشد. روش خود کنترلی یک تکنیک تغییر در رفتار شناختی است. وجود مهارت های خود کنترلی دانش آموزان یکی از مهم ترین عوامل موفقیت آنها در جامعه است که منجر به سازگاری و تطابق فرد با محیط و اجتماع می شود و افراد را به میزان لازم به استقلال و مسئولیت‌ پذیری می رساند.

۳- روش آموزش شاگرد به شاگرد:

تحقیقات انجام شده در این زمینه حاکی از آن است زمانی که دانش آموزان ناتوان در یادگیری به شاگرد دیگری آموزش می دهند و یا از او یاد می گیرند پیشرفت خوبی در مهارت های تحصیلی از خود نشان می دهند. (اکراکز ۱۹۹۶)

۴- روش آموزش خودپرسی:

دانش آموز ناتوان در یادگیری، آگاهی و شناخت لازم را نسبت به ضعف و مشکل خود در خواندن و ادراک کلامی ندارد و لازم است برای او آگاهی نسبتا خوبی در مورد مشکلش در زمینه خواندن و درک مفاهیم ایجاد نمود.

۵- درک فرآیند فراشناخت:

دانش و آگاهی فرد از نظام شناختی خود و یا دانستن درباره چگونه دانستن

۶- استفاده از وسایل و لوازم کمک آموزشی مانند استفاده از نقشه، نوار، فیلم و …